Do rejestru zabytków trafił park Steffensów wraz z zespołem dawnych cmentarzy zlokalizowanych przy Alei Zwycięstwa w Gdańsku.

„W 1894 r. Franz Wilhelm Steffens, osiadły w Berlinie gdański artysta malarz, ofiarował swojemu rodzinnemu miastu kwotę 50.000 marek na wykup położonego na płn. od Bramy Oliwskiej terenu, należącego do gdańskiego szpitala św. Łazarza (Lazaretu), z przeznaczeniem na założenie tu parku publicznego. W 1913 r. wdowa po nim Rosalia przekazała na ten cel dodatkowe 200.000 marek. Z funduszy tych sfinalizowano nie tylko wykup gruntu, lecz także zakup roślin do parku i prace plantacyjne. Zgodnie z intencją fundatora, nowy park nazwany został Parkiem Steffensów (Steffenspark)”.

„Prace przy jego zakładaniu prowadzone były w latach 1896 – 1897 wg projektu Wilhelma Schnibbe’go, wspomnianego wyżej wieloletniego prezesa Gdańskiego Towarzystwa Budowy Ogrodów lub przez jego syna Gerharda, dyplomowanego inżyniera ogrodnictwa. Użyte sadzonki pochodziły najprawdopodobniej z należącej do W. Schnibbe’go, prężnie działającej w sąsiednich Młyniskach szkółki drzew i krzewów ozdobnych, ogrodnictwa znanego z bogatej oferty roślin ozdobnych”.

W parku zachowały się dwa historyczne obiekty związane z funkcją parkową tego terenu.

„Pierwszy z nich to drewniany szalet parkowy przy jednym z wejść do parku od strony Wielkiej Alei. Powstał on równolegle z zakładaniem Parku Steffenów w 1897 r., stanowiąc integralne formalnie dopełnienie jego romantycznej kompozycji. Drewniany budynek, mimo jego funkcji, opracowano z dużą starannością pod względem formy i wystroju, bacząc na jego eksponowaną lokalizację przy wejściu do parku. Otrzymał wyjątkową jak na tego typu obiekt formę, czerpiącą z architektury miast kuracyjnych przełomu XIX i XX w., do której nawiązuje nie tylko kształtem, lecz także zastosowaną bogatą eklektyczną dekoracją snycerską. O jego pierwotnej funkcji zaświadczało wyodrębnione przewyższenie w centralnej części dachu, gdzie umieszczono otwory wentylacyjne. Drugi obiekt to usytuowany w głębi parku murowany dom dozorcy parku, obecnie budynek mieszkalny przy al. Zwycięstwa 8. Pochodzący z lat 30. XX w. obiekt otrzymał już znacznie skromniejszą formę. Dom zachował niezmienioną formę i podziały elewacji, dobrze zaświadczając o charakterze tego typu zabudowy parkowej”.

Dawne cmentarze objęte wpisem to: część Cmentarza Ubogich (tzw. Cmentarza Lazaretu, niem. Lazarett Kirchhof), cmentarza parafialnego Najświętszej Marii Panny, Zjednoczonego Cmentarza Kościołów Św. Bartłomieja, Św. Jana, Świętych Piotra i Pawła z cmentarzem menonitów oraz płd. część Cmentarza Luterańskiego. Na potrzeby nekropolii wymienione tereny zaczęto zagospodarowywać na początku XIX wieku.

„Cmentarze tej nekropolii zamknięto dla celów grzebalnych w latach 40. XX w., likwidując je ostatecznie w 1966 r. Pozostałe po nich tereny przeznaczono na cele rekreacyjne, zakładając tu duży park miejski, połączony przestrzennie z sąsiednim Parkiem Steffensów”.

Wcześniej do rejestru zabytków archeologicznych trafiły odkryte kilka lat temu na terenie parku relikty zespołu szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, zwanego też szpitalem Św. Michała Archanioła (St. Michael-Hospital). Znajdowały się one w pobliżu Młodego Miasta założonego przez krzyżaków po 1380 roku i jego rozbiórki w 1455 roku, gdy nastąpił kres panowania zakonu krzyżackiego w Gdańsku.

„Ostatecznie kres istnieniu zespołu szpitala położyły wojny napoleońskie, prowadzone z Gdańskiem w latach 1807 i 1813, podczas których zabudowę zespołu zniszczono i nigdy nie odbudowano”.

Cytaty i zdjęcie pochodzą z sentencji wpisu. Fot. M. Tymiński/WUOZ w Gdańsku